Thác Đát (còn gọi là Suối Tiên), thuộc xã Hợp Hòa, Sơn Dương từ lâu đã được nhân dân địa phương và du khách gần xa biết đến bởi vẻ đẹp hùng vĩ và nên thơ nhưng cũng không kém phần linh thiêng, bí ẩn.
Suối Tiên trải dài theo sườn đồi, tắm mát cho hơn 108 ha ruộng của 5 thôn: Đồng Phai, Đồng Giang, Cầu Đá, Việt Hòa, Đồng Báo của xã Hợp Hòa. Suối Tiên còn tràn sang cả địa phận của vườn quốc gia Tam Đảo, Vĩnh Phúc khiến cho khí hậu nơi này luôn trong lành, mát rượi... Hiện nay, dù không còn giữ được vẻ nguyên sinh nhưng hàng năm, suối Tiên vẫn đón 700 - 800 lượt khách tham quan.
Suối Tiên là nơi cư trú của nhiều đặc sản quý hiếm như cá cóc, cá phèo, cá quy, ếch ảng... Cá cóc là một loài cá đặc biệt, có 4 chân. Đầu và bụng màu đỏ. Lưng màu nâu sẫm. Đuôi và đầu giống con tắc kè. Cá cóc là phương thuốc quý dùng để chữa bệnh hen (không ăn được thịt). Cá phơi khô, nghiền nhỏ thành bột đem uống và chỉ sau vài lần uống bệnh hen có thể khỏi hoàn toàn. Hiện nay loài cá này vinh dự ghi danh trong Sách Đỏ động, thực vật quý hiếm. Cá phèo và cá quy là món ăn ưa chuộng của người dân nơi đây và du khách gần xa. Thịt cá ngọt, chắc, không tanh. Cá ít xương (chỉ có xương sống giống cá trạch, cá chiên...). Những loài cá này chỉ sống ở vùng có khí hậu mát mẻ quanh năm, nước chảy xiết nên họ hàng nhà chúng không nhiều. Du khách may mắn lắm mới nhìn thấy chứ chưa nói gì đến thưởng thức chúng.
Ếch ảng suối Tiên nặng gấp đôi ếch bình thường. Đùi chúng to bằng ngón chân cái, bám chặt vào chỗ nước chảy xiết. Loài ếch khôn ngoan này chỉ ăn lá cây nên thịt săn chắc và không tanh.
Du khách đến với suối Tiên không chỉ được tận hưởng bầu trời thơ mộng, mát lành; nhìn ngắm động vật bay nhảy, nô đùa mà còn lạc vào chốn linh thiêng, huyền bí. Đầu nguồn suối trước kia có một ngôi đền rất linh nghiệm mà ngày ngày bà con thường đến cầu khấn, mong điều tốt lành. Hiện nay, ngôi đền không còn nhưng dấu tích vẫn tiềm ẩn trong tâm trí mỗi người. Để đến với suối Tiên, dù không cần hương khói, không dâng lễ vật nhưng trong tâm niệm mỗi người đều cầu mong phước lành, gia đình yên vui, hạnh phúc.
Có du khách lại quá say đắm với cảnh trời mây non nước ở đây đã tức cảnh sinh tình:
“Ai mà đến với suối Tiên/ Khác nào được đến thiên đường nguy nga/ Tuổi già mà ngắm suối Tiên/ Tâm hồn thanh thản mà lòng lâng lâng/ Tuổi trẻ hãy đến suối Tiên/ Hưởng tuần trăng mật còn gì đẹp hơn".
(Nguồn: Báo Tuyên Quang)
