| Người Giáy ở Lào Cai cũng chú trọng tới Tết như người Kinh, vào ngày Tết họ cũng gác bỏ mọi công việc để vui chơi. Từ 20 tháng Chạp trở đi, họ đã sửa soạn ăn Tết, trang hoàng nhà cửa, viết câu đối dán vào cột nhà, vào vách. Đêm ba mươi người Giáy cũng đón giao thừa. Chọn giờ tốt trong đêm ba mươi để đi lấy nước pha trà cúng tổ tiên, nước phải lấy ở những con suối thật trong, thật sạch. Tục đi lấy nước này cũng là tục xuất hành của họ, nên lúc về bao giờ cũng hái một cành lộc và cành lộc đó được cắm trên bàn thờ. Bàn thờ của người Giáy rất đơn sơ chỉ một bát hương và đĩa hoa quả. Phía trước bàn thờ là một chiếc cổng làm từ nứa rừng thật dài còn nguyên cả lá uốn cong xuống. | Người Giáy ở Lào Cai thường cư trú ở các huyện Bát Xát, Mường Khương, Bảo Thắng. Họ tạo lập nên những bản nhỏ ven sông, ven suối, nơi thung lũng màu mỡ để làm ruộng nước. Phong tục lễ tết hội hè cũng giống như người Kinh, có Tết Nguyên Đán, Thanh minh, Đoan ngọ. |
Buổi tối ngày lễ, trai gái thả sức hát lượn - một lối hát giao duyên - với nhau. Những chàng trai bị mệt thường tìm lên gác hay sang các phòng bên để ngủ, nhưng các nàng đâu có chịu để yên. Các cô rủ nhau đi tìm các chàng. Một cô cầm chiếc điếu cày và nén hương đang cháy đi trước, các cô khác lũ lượt theo sau. Họ vào buồng, lên gác buộc các chàng trai ngồi dậy để hát. Nếu chàng trai bằng lòng hát phải đỡ lấy điếu cày, rít một hơi thuốc lào, rồi cất tiếng ca để đáp lời mời mọc của các cô. Nếu chàng trai cứ nằm ngủ, các cô lấy hương châm vào người, vào tay, vào chân, cho đến khi chàng phải ngồi dậy mới thôi. Suốt đêm Lục tùng, trai gái vang ca với nhau cho đến sáng mới chia tay ra về.. Lễ Lục tùng kết thúc, người Giáy mới hết vui xuân. Mọi người lại bắt đầu làm việc để chờ đón Tết năm sau.
Lễ Tết kéo dài cho đến ngày mồng bảy thì diễn ra lễ "Lùng Tùng" - xuống đồng. Đây là lễ cúng thần trông coi mùa màng của người Giáy. Lễ Lục tùng được cử hành ở trên nương, do một ông thầy cúng, gọi là Pẩumo, chủ trì. Đúng ngày lễ, vào lúc 8 giờ sáng, Pẩumo dẫn các chức dịch và dân làng lên nương để làm lễ tại lễ đài. Lễ đài là một chiếc bàn to, kê sau một hàng rào nứa mới dựng, trên bàn bày các lễ vật như xôi, gà, hương hoa... Pẩumo đội mũ đen, mặc áo dài, và quần đen, mang khăn đen, bước vào đài lễ, quỳ lễ, khấn thần ban cho dân làng một năm mưa thuận gió hoà, mùa màng tươi tốt. Sau khi Pẩu mo làm lễ xong, các chức sắc, dân làng cùng kéo nhau vào làm lễ. Kết thúc phần lễ, mọi người dân tổ chức cuộc vui với nhiều trò chơi như ném còn, cướp ống lệnh... Pẩumo lại là người mở đầu cho cuộc vui. Ông cầm quả còn ngũ sắc ném qua vòng còn trên ngọn một cột cờ. Vòng còn có dán giấy đỏ. Nếu may mắn Pẩumo ném quả còn xuyên qua được vòng thì năm ấy mùa màng bội thu. Pẩumo ném xong, dù có qua hay không, cũng đến lượt dân làng thay phiên nhau ném cho đến khi mặt giấy đỏ bịt vòng còn rách tung ra mới thôi.
 |
| Các cô gái Giáy múa hát trong ngày lễ Lục Tùng |
Sau ném còn là trò cướp ống lệnh. Ống lệnh là một ống bằng sắt, gắn kín hai đầu, trong có nhồi thuốc pháo và có cắm một chiếc ngòi. Đốt chiếc ngòi, ống sắt bị sức thuốc pháo nổ, tung lên cao, mọi người tranh nhau vào cướp. Ai cướp được mang tới bàn thờ lễ tạ đầu tiên thì được ông trưởng bản thưởng tiền và ban cho rượu uống. Ngoài những lễ kể trên, trong ngày lễ Lục tùng này, còn có trò kéo co và một số trò vui khác.
Tan lễ ở trên nương, người Giáy kéo nhau về nhà ông trưởng bản ăn cỗ. Trai gái tha hồ chuốc rượu cho nhau. Theo tục lệ, các chàng trai bắt buộc phải uống của mỗi cô gái từ một đến ba chén rượu - tính trung bình mỗi người phải uống tới năm bảy chục chén rượu, mới hết lượt mời, ấy là chưa tính chuyện các chàng chúc nhau. Nếu chàng trai nào không uống được, các cô xúm nhau vào đè ra, đổ rượu vào mồm, vào đầu, đến khi quần áo ướt hết mới tha.
(Theo Phong tục Việt Nam qua Tết Lễ Hội Hè)
