Hồ lớn và Nhà máy thủy điện Hòa Bình hiện là một điểm nhấn trên hành trình du lịch đa dạng trên tỉnh Hòa Bình. Tuy nhiên, nhiều du khách còn chưa có dịp thưởng ngoạn hết các giá trị văn hóa, lịch sử của vùng núi non quanh hồ đẹp.
 |
| Hồ Hòa Bình. |
Thường thì trước khi thăm hồ, khách dừng chân trong khuôn viên Bảo tàng tỉnh Hòa Bình để chiêm ngưỡng một bảo vật đá độc đáo. Đó là một vách núi - bia đá khổng lồ được di chuyển về để lưu giữ muôn đời, trên vách đá khắc bài thơ chữ Hán của vua Lê Lợi. Bài thơ cổ này được công bố vào năm 1432, tức là năm năm sau khi Lê Lợi lên ngôi mở thời thịnh trị. Bài thơ có đoạn văn đề dẫn, làm chứng tích chuyến đi tuần thú của nhà vua dẹp cát cứ của Đèo Cát Hãn, giữ yên bình một vùng núi phên dậu phía tây đất nước. Áng thơ đanh thép mà chan chứa tình vua - dân: "Ta chẳng sợ gì hiểm trở và sơn lam chướng khí. Như thế là vì lo nghĩ đến sinh linh trong thiên hạ... Nghĩa khí quét sạch ngàn đám mây mù. Tráng tâm san cách muôn trùng núi. Phải trù liệu phương lược làm tốt việc biên phòng. Phải lo tính sao cho xã tắc dài lâu yên ổn...".
Bây giờ đi thuyền ngoạn cảnh hồ Thác Bờ mênh mang rười rượi mát, ngắm núi non hùng vĩ, bạn hãy tưởng tượng giữa mênh mông nước, trước khi nước dâng do đập chắn, từng hiển hiện một núi đá thuộc xã Hào Tráng, huyện Đà Bắc. Vách núi nghiêng bên hồ đã lưu giữ bài thơ lịch sử nói trên.
Sự kiện về cuộc tuần thú dẹp nổi loạn nói trên của Lê Thái Tổ, còn phong phú hơn, và để lại dấu tích nhiều hơn, vì được dân miền núi hết lòng giúp đỡ. Tương truyền, giúp vua và binh lính vượt qua ba trăm ghềnh thác hiểm trở ròng rã nhiều ngày, có bà Đinh Thị Vân, người Mường ở Hào Tráng và một bà người Dao ở Vầy Nưa lo liệu quân lương, thuyền mảng. Khi hai bà mất, vua Lê Lợi truy phong công trạng, ban chiếu cho dân lập đền thờ. Đền ấy gọi đền Thác Bờ. Dưới lòng hồ, đoạn ngang giữa Thác Bờ, từng có ngôi đền ấy trên núi đá. Chính quyền và nhân dân địa phương đã dựng lại đền trên đất không ngập nước. Nay muốn thăm đền thờ bà người Dao, khách tìm đến bờ trái sông Đà, lên đỉnh đồi Hang Thầu thuộc xã Vầy Nưa, huyện Đà Bắc. Còn thăm đền thờ bà người Mường, thì theo đường bên phải sông Đà, trên đỉnh đồi thuộc xã Thung Nai, huyện Kỳ Sơn. Dân trong vùng tôn vinh hai vị có công với nước này là "Chúa Thác Bờ", nay vẫn thường xuyên hương khói phụng thờ, hằng năm vẫn mở hội đền vào ngày 7 tháng Giêng âm lịch. Đền tuy nhỏ nhưng vẫn cho cảm giác uy nghi bởi hòa vào tổng thể cảnh quan núi non sông nước hùng vĩ. Đặc biệt đền giàu có về tượng. Tất cả có 38 pho lớn nhỏ, trong đó có hai pho tượng đồng là tượng thờ chính.
(Theo: Nhân dân)
