Anh muốn tôi lý giải vì sao mà mực của Cửa Lò lại tươi và ngon đến thế? Tôi thủng thẳng “xin giải trình” rằng, hiếm có nơi nào như Cửa Lò lại kẹp giữa 2 cửa biển do 2 con sông lớn và dài đổ ra là sông Lam, sông Cấm. Đây chính là 2 nguồn thức ăn dồi dào, phong phú cho tôm cá nên cả trữ lượng và chất lượng hải sản của vùng biển Cửa Lò đều cao hơn hẳn nhiều vùng biển khác. Còn độ lớn và dài của 2 con sông thì hẳn nhiều người đã biết. Sông Lam bắt nguồn từ vùng rừng núi Trung Lào, hợp lưu với hàng trăm phụ lưu cả hai tỉnh Nghệ An - Hà Tĩnh rồi vòng vèo nhận thêm nhiều nguồn nước từ các hồ đầm lớn nhỏ mới chịu đổ ra biển. Còn sông Cấm tuy có nhỏ hơn nhưng nó lại thông với hệ thống kênh nhà Lê chạy dọc dài từ miền Trung ra Bắc bởi đây là huyết mạch giao thông thời trước. Khi đổ ra biển ở Cửa Lò, sông Cấm đã chứa trong mình cả phù sa của rất nhiều miền quê, kể cả các sông vùng châu thổ sông Hồng. Anh bạn nghe xong chỉ biết “ồ” lên tỏ vẻ ngạc nhiên và còn phụ thêm: Vậy không chỉ có mực mà cả tôm, cá, cua ghẹ, ốc biển… ở đây cũng có vị thơm của phù sa khắp trăm miền nên ngon là phải.Tuy nhiên, chất lượng hải sản mới chỉ là một yếu tố, dù là nguyên liệu chính, để tạo nên món ngon còn do trình độ của đầu bếp, các gia vị kèm theo. Và một yếu tố tôi nghĩ là góp phần rất lớn cho việc thưởng ngoạn ẩm thực Cửa Lò ấn tượng, ấy là gió biển ngạt ngào, mênh mang cùng dạt dào sóng vỗ. Lại thêm một chút rượu nếp Nghi Phú hay Song Ngư Tửu của chính người quê nơi đây làm ra thì mới thật thú vị, đậm đà. Còn nói về gia vị kèm theo hải sản ở Cửa Lò thì thật đặc biệt. Chỉ riêng phần nước chấm thôi đã đặc biệt thơm ngon bởi được pha chế từ loại nước mắm đặc biệt từ cá cơm được chế biến nguyên chất nơi đây và nổi tiếng từ xưa. Các loại rau thơm, rau gia vị của Cửa Lò cũng rất phong phú, được các làng phía Tây của Cửa Lò cung ứng hàng ngày. Các loại rau gia vị này còn là những vị thuốc nam giúp tiêu hóa tốt, phòng được nhiều bệnh nữa. Thêm nữa, bên cạnh các món hải sản tươi ngon còn có món nhút Thanh Chương, tương Nam Đàn đi kèm thì thật tuyệt, vừa dễ tiêu vừa không có cảm giác chán.
Nay, về Cửa Lò - Cửa Hội, bạn không chỉ được thưởng thức hải sản từ biển mà còn được thưởng thức nhiều loại đặc sản khác từ người dân nơi đây nuôi trồng được. Cụ thể như các loại thủy sản cả nước mặn, lợ và nước ngọt do người dân nuôi như cá giò, cá mú, diêu hồng… do người dân hai bờ sông Cấm luôi lồng bè trên biển. Các loại cá lóc, cá diêu hồng, cá rô đầu vuông Thái Lan… nuôi trong bể nước ngọt, nay Cửa Lò có tới 90 hộ nuôi thành công (toàn tỉnh có tới 400 hộ nuôi). Ngoài ra, còn rất nhiều hộ dân nơi đây còn nuôi các loại thú rừng như nhím, ba ba, lợn rừng… nhằm cung ứng cho các nhà hàng đặc sản ở Cửa Hội - Cửa Lò và TP. Vinh, cùng với các loại sản vật địa phương đã thành thương hiệu như thịt dê Cầu Đòn, thịt me Nam Nghĩa. Vậy là, trong thú vui thưởng ngoạn ẩm thực ở Cửa Hội - Cửa Lò đã hội tụ cả hương rừng gió biển và cả giọt mồ hôi, và có lẽ cả vị phù sa của nhiều vùng đất, nhiều dòng sông trăm miền…
Mai Hồ Minh
