Hạn khuống là hình thức diễn xướng đại chúng mang tính sân khấu sơ khai. Tại đây, mọi người được đắm mình trong cuộc vui hát, đua tài trong ngày hội. Nam nữ thanh niên dựng sàn ở nơi đất trống của bản. Thường vào tiết thu đông, công việc đồng áng đã nhàn, Hạn khuống được tổ chức. Sàn diễn dựng bằng tre và gỗ, cao chừng 1,5 m, rộng 4 m và dài 6 m. Chung quanh sàn có lan can, trang trí hoa văn. Giữa sàn dựng cây nêu bằng một cây tre to, dài, để lại cả phần ngọn và được trang trí các con giống đủ mầu. Từ gốc tới ngọn cây được sơn hoặc dán giấy nhiều mầu. Cây này được gọi là Lắc sáy cốc - tức cột gốc, mang bóng dáng của cây vũ trụ. Bốn góc sàn có bốn cây nêu nhỏ trang trí đẹp mắt gọi là Lắc sáy. Sàn được gọi là Sàn hoa Hạn khuống. Chủ Hạn khuống gọi là Sao tổn khuống thường là những thiếu nữ xinh đẹp, đức độ, được mọi người yêu quý, nhất là có tài ứng đối, hát giỏi. Bốn cô được bố trí ở bốn nơi có cầu thang gọi là Sao lắc xáy. Các cô chủ Hạn khuống đặt xa, kéo bông, rút thang đặt bên bếp lửa, kéo sợi giăng ngang lối lên xuống, các chàng trai muốn được lên sàn hoa phải chinh phục các cô gái trên sàn bằng tài hát trong cuộc hát đối, rồi còn phải hát để được mời ngồi và mời trầu nước. Bởi vậy, các chàng trai lựa chọn, cử ra những người hát giỏi nhất. Ðây cũng là lúc thể hiện tài năng đối đáp, ứng tác của các chàng trai, cô gái và những khúc tình ca da diết, bay bổng trong tiếng nhạc rạo rực đắm say.
Những ngôi nhà sàn của người Thái Tây Bắc đều có phần sàn ngoài trời, gọi là chan. Ðây là nơi dành cho những sinh hoạt của phụ nữ như: Quay xa kéo sợi, thêu thùa, kể chuyện, hát hò... Các chàng trai cô gái thường chọn ngôi nhà to rộng, ưng ý. Con gái quay xa kéo sợi, con trai đan lát, thổi khèn, thổi pí. Chính tại nơi đây những bản tình ca được lửa tình yêu thổi hồn bỗng lung linh sống động và sống mãi với thời gian. Khác với những đêm Hạn khuống, khi Ỉn chan các chàng trai không phải hát xin thang, xin ngồi và hát để được mời trầu thuốc. Các chàng trai cô gái trổ tài hát đối đáp giao duyên để thử và hiểu lòng nhau. Các lời ca thường lấy trong các truyện thơ nổi tiếng của dân tộc Thái như Xống chụ xon xao (Tiễn dặn người yêu), Tản chụ xống xương (Tâm tình tiễn thương), Tản chụ xiết xương (Tâm tình trêu ghẹo yêu thương)... Người đố người đáp đều lịch lãm, tình tứ, bởi: Chê tôi xấu sẽ như nhau tất cả - Nếu là rồng cùng là rồng thôi. Ðây là lời chàng trai ý tứ ướm hỏi: Anh từ bản xa thấy ánh lửa - Thấy bóng áo chàm của em - Thấy má hồng, nét cười duyên - Thấy ngón tay thon măng giềng - Thấy mắt biếc, muốn ướm lời bày tỏ?. Lời hát tình tứ, đầy ẩn ý, song chỉ có thế đâu đã có thể làm xiêu lòng cô gái: Anh từ nơi nào đến - Từ bên kia hay bên này sông Ðà - Qua đường nương, lúa chắc hạt trĩu bông?- Qua đường nước, sông cạn bằng cái đũa? - Lời anh nói có bay theo làn gió?. Trong các bản tình ca Thái, những biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, cường điệu được sử dụng rất tài tình làm cho lời thơ thêm mượt mà ý nhị và giàu sức biểu cảm, đồng thời gửi gắm được bao điều khó nói. Cái cách chàng trai bày tỏ lòng mình sao mà khéo đến thế: Em ơi! Anh có một mình như sợi vải thưa - Em hãy nhẹ tay căng vào khung dệt - Ðôi ta se thành piêu, thêu thành khít - Tấm chăn hồng ta đắp chung đôi (piêu là khăn thổ cẩm, khít là vuông thổ cẩm trang trí mặt chăn, gối...). Cô gái cũng cởi mở lòng mình, dù không khỏi phân vân: Em chưa hẹn cùng ai trong bản - Em chưa thề cùng ai bản xa - Vẫn ngóng đợi người em yêu dấu - Chỉ lo anh chê em nghèo xấu - Chỉ sợ anh đã có người thương?. Cuộc hát đối đáp có thể diễn ra nhiều đêm. Càng hiểu nhau, lời đối đáp càng nồng nàn đằm lắng: Thương em anh xin hỏi mọi điều - Yêu em anh cạn bao lời yêu thương - Anh muốn trồng khoai, đất có bén duyên - Anh muốn ươm dâu, có xanh thành bãi - Ðôi ta yêu nhau, sợi dây tình có bện?. Sau mỗi đêm Hạn khuống hoặc Ỉn chan, lưu luyến chia tay, trai gái hát tiễn nhau với bao bịn rịn nhớ nhung: Tháng ngày trôi em liệu có quên? - Ủ thương nhớ vào bao gối thắm - Ðêm đêm gối đầu, nghe thì thầm hò hẹn - Sông cạn bằng đũa nhỏ mới quên nhau. Rồi cô gái hát dặn dò chàng trai không kém phần tình cảm và ý nhị: Mong anh luôn mạnh khỏe - Nhanh nhẹn như nai đỏ - Mạnh mẽ như voi rừng - Hãy nhắn gọi em khi đau ốm bất thường - Anh nơi sao hôm, em sao mai ngóng đợi... Và như thế, từ bao đời rồi, những bản tình ca Thái vẫn ngân rung da diết với một sức sống diệu kỳ: Tiếng hát vào núi đá hóa thành vôi trắng - Hát vào suối cạn, dâng thành sông Ðà - Hát cùng chài gấp nên tấm lụa - Hát cùng rau non, lớn vụt thành sen - Hát cùng đầu bạc, xanh lại thời tuổi trẻ. Ðể sau những cuộc Hạn khuống hoặc Ỉn chan nhiều đôi trai gái đã nên vợ nên chồng, cuộc sống sinh sôi bất tận./.
