Uva là tên gọi chệch đi của từ “Ú Vá”. Theo tiếng địa phương, “Ú” có nghĩa là “bà”, còn “Vá” là “cái nôi”. Truyền thuyết kể rằng, bản Uva có phong cảnh thiên nhiên sơn thủy hữu tình, đặc biệt là dòng suối khoáng thơ mộng nên xưa kia các nàng tiên trên Trời thường hay xuống đây tắm suối, ngắm cảnh, dạy dân bản trồng dâu, nuôi tằm. Vì vậy, người dân địa phương đã ví dòng suối khoáng như một cái nôi đẹp để các nàng tiên nghỉ ngơi.
Bản có diện tích 170ha, là nơi cư trú của hơn 60 hộ dân, trong đó dân tộc Thái chiếm đa số. Trong tâm thức của dân tộc Thái, Điện Biên là thánh địa còn Uva là chốn linh thiêng trong thánh địa ấy. Bởi theo truyền thuyết, Uva có sợi dây Hoa Cát - là nơi giao thoa giữa trời với đất. Từ đây, linh hồn con người có thể bay được về trời.
Uva là nơi chứa đựng những tinh hoa văn hóa của vùng đất Mường Thanh, thể hiện rõ nét trong kiến trúc nhà sàn; văn hóa ẩm thực; các nghề thủ công truyền thống; các lễ hội; các làn điệu dân ca, dân vũ; biểu diễn nhạc cụ; trò chơi dân gian, đặc biệt là trong lĩnh vực khảo cổ học. Kết quả khai quật khảo cổ tại bản Uva đã phát lộ nhiều đồ dùng sinh hoạt bằng sành, sứ, gốm; các đồ vật với hoa văn trang trí tinh xảo cùng trống đồng thời chúa Lự cai quản đất Mường Thanh (thế kỷ 12)... Quá trình nghiên cứu, phân tích họa tiết trang trí trên cổ vật cho thấy, nhiều cổ vật có nguồn gốc từ Thái Lan, Lào, Trung Quốc... Điều này đã minh chứng cho sự giao thoa văn hoá diễn ra từ rất lâu giữa nơi đây với các nước trong khu vực.
Ngoài ra, Uva còn sở hữu nguồn tài nguyên thiên nhiên có giá trị để phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng và chữa bệnh. Đó là hồ và suối nước nóng Uva. Theo các nhà khoa học, suối nước nóng Uva có độ khoáng lớn, nhiệt độ trung bình từ 76 - 84º C, rất phù hợp cho việc chữa các bệnh ngoài da, lưu thông khí huyết. Gần bản Uva là 3 ngọn núi nằm sát nhau Nàng Nòn, Tạo Nòn và Pú Huổi Chọn cùng hai dòng sông Nậm Rốm và Nậm Núa xinh đẹp đã tạo thêm vẻ đẹp sơn thủy hữu tình cho bản.
Nắm bắt được những tiềm năng du lịch to lớn này, từ năm 2004, dân bản Uva đã bắt đầu phát triển loại hình du lịch cộng đồng phục vụ du khách, nhất là khách đến từ các tỉnh Đông Bắc Thái Lan, Bắc Lào và khu vực Đông Nam Á qua cửa khẩu Tây Trang (Điện Biên). Nhiều dịch vụ du lịch đã được dân bản chú trọng đầu tư như: các sản phẩm dệt, thêu thổ cẩm, đan lát; biểu diễn văn nghệ dân gian, phục vụ ẩm thực truyền thống của địa phương và đặc biệt là cung cấp dịch vụ tắm suối khoáng nóng Uva để chữa bệnh.
Bản Uva với khung cảnh thiên nhiên hoang sơ cùng bản sắc văn hóa đặc trưng và tấm lòng người dân hiền hòa, mến khách là tài nguyên vô giá, có sức hấp dẫn đặc biệt đối với du khách trong nước và quốc tế.
Thanh Hải
