Di sản văn hoá thế giới - Thành cổ Lệ Giang
Di sản văn hoá thế giới - Thành cổ Lệ Giang,thành phố nước trên cao nguyênThành cổ Lệ Giang đã kết hợp khéo léo vị trí kinh tế, chiến lược quan trọng với địa thế hiểm trở, đã bảo tồn chân thật, hoàn mỹ và tái hiện bộ mặt chất phác cổ xưa. Trải qua sự biến động của nhiều triều đại, trải qua bao thăng trầm, đã nổi tiếng xa gần bởi đã hội tụ đặc sắc văn hóa của nhiều dân tộc. Lệ Giang còn có hệ thống cấp nước cổ xưa, hệ thống này chi chít ngang dọc, tinh xảo độc đáo, đến nay vẫn phát huy tác dụng của nó.
Khái quát
Thành cổ Lệ Giang nằm ở huyện tự trị dân tộc Na-xi tỉnh Vân Nam TQ, bắt đầu xây dựng vào cuối thời nhà Tống đầu nhà Nguyên (sau thế kỷ 13). Thành cổ nằm trên cao nguyên Vân Quý, có độ cao 2400 mét so với mặt biển, diện tích thành cổ là 3,8 ki-lô-mét vuông, từ xưa đã là chợ và thị trấn quan trọng nổi tiếng trong vùng. Thành cổ hiện có hơn 6200 hộ với hơn 25 nghìn người. Trong đó phần lớn là người dân tộc Na-xi, có 30% cư dân vẫn làm các nghề thủ công truyền thống và buôn bán như làm đồ đồng, bạc, da thuộc, dệt, ủ nấu rượu v,v.
Đường phố trong thành cổ Lệ Giang được xây dựng dựa theo thế núi thế nước, nền đường lát gạch đá đỏ, mùa mưa không bị lầy lội, mùa hè cũng không bụi bậm, trên gạch đá vẫn còn nhìn rõ các đồ án hoa văn, kết hợp hài hoà với môi trường thành cổ. Phố Tứ Phương ở trung tâm thành cổ là tiêu biểu của phố cổ Lệ Giang
Trong hệ thống sông Ngọc trong thành cổ Lệ Giang có xây 354 chiếc cầu, mật độ trung bình là 93 cầu trên mỗi ki-lô-mét vuông. Hình dáng và cấu tạo của cầu có nhiều loại, tương đối nổi tiếng có các cầu Toả Thuý, cầu Đại Thạch, cầu Vạn Thiên, cầu Cửa Nam, cầu Yên Ngựa, cầu Nhân Thọ, đều được xây dựng vào thời nhà Minh, nhà Thanh (thế kỷ 14 đến 19 sau công nguyên). Trong đó đặc sắc nhất là cầu Đại Thạch cách phố Tứ Phương 100 mét về phía đông.
Lầu Ngũ Phượng trong chùa Phúc Quốc của thành cổ xây vào năm 29 thời Vạn Lịch nhà Minh (năm 1601 sau công nguyên), lầu cao 20 mét. Vì hình dáng và cấu tạo của kiến trúc giống năm con phượng bay đến, nên có tên "lầu Ngũ Phượng", trần nhà lầu có nhiều đồ án xinh đẹp. Lầu Ngũ Phượng mang phong cách nghệ thuật kiến trúc của các dân tộc Hán, Tạng, Na-xi v,v, là một mẫu mực quý hiếm và điển hình trong kiến trúc cổ xưa TQ
Cụm kiến trúc cư dân Bạch Sa nằm ở nơi cách thành cổ 8 ki-lô-mét về phía bắc, nơi đây từng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hoá của khu vực Lệ Giang thời nhà Tống (thế kỷ 10 đến 14 sau công nguyên). Cụm kiến trúc dân cư Bạch Sa phân bố dọc theo trục bắc nam, ở giữa là một quảng trường hình thang, một dòng nước suối được dẫn từ hướng bắc vào quảng trường, có bốn ngõ phố từ quảng trường đi ra bốn phía, rất đặc sắc. Việc hình thành và phát triển cụm kiến trúc Bạch Sa đã đặt nền móng cho bố cục thành cổ Lệ Giang sau này.
Cụm kiến trúc dân cư Thúc Hà nằm ở nơi cách thành cổ Lệ Giang 4 ki-lô-mét về phía tây bắc, là một chợ nhỏ xung quanh thành cổ Lệ Giang, trong cụm kiến trục có nhiều nhà cửa của dân, hình dáng và cấu tạo giống như phố Tứ Phương của thành cổ Lệ Giang. Sông Thanh Long chảy xuyên qua giữa cụm kiến trúc, trên sông có cầu Thanh Long xây vào thời nhà Minh (năm 1368 đến năm 1644 sau công nguyên), cầu Thanh Long là cầu đá dài nhất ở Lệ Giang.
Thành cổ Lệ Giang có lịch sử lâu đời, chất phác, cổ xưa và tự nhiên. Bố cục thành phố xen lẫn đều đặn, vừa có đặc điểm của vùng miền núi, lại có dáng dấp của miền quê sông nước. Cư dân Lệ Giang vừa dung hoà tinh hoa của các dân tộc Hán, Bạch, Di, Tạng, lại có phong cách độc đáo của dân tộc Na-xi, là di sản quan trọng hiếm có để nghiên cứu lịch sử kiến trục, lịch sử văn hóa TQ. Thành cổ Lệ Giang bao hàm nền văn hóa truyền thống dân tộc phong phú, đã tập trung thể hiện sự thịnh vượng và phát triển của dân tộc Na-xi, là tư liệu lịch sử quan trọng nghiên cứu sự phát triển văn hóa nhân loại.
KhámpháViệt sưu tầm
