Pagan - Kỳ quan nghệ thuật của Myanma

Một thời Pagan là một Vương quốc hùng mạnh, còn giờ đây chỉ là một thành phố không người nằm ngủ bên bờ sông Iravađi. Nơi đây là thành phố của hàng nghìn đền chùa, Pagan nằm chính giữa đất nước Myanma, trên những con đường buôn thời cổ từ Ấn Độ tới Trung Quốc.

_

Khu di tích đền cổ Pagan

Truyền thuyết cho rằng từ năm 168, 55 vị vua đã kế tiếp nhau trị vì tại đây trong suốt 12 thế kỷ. Nhưng lịch sử thực sự được ghi chép bằng văn bản của Pagan chỉ bắt đầu từ thế kỷ XI. Sự hưng thịnh của đô thành này gắn liền với tên tuổi cảu Vua Amiruđa và con trai, người kế vị của ông. Vua Sandita, Amiruđa đã thống nhất đất nước và biến Pagan thành thủ đô của Vương quốc. Để có kinh sách Phật giáo, Vua Amiruđa đã chinh phục Vương quốc láng giềng Thaton, bắt Vua và hàng ngàn thợ thủ công ở đó đem về Pagan. Những người thợ Thaton và hàng ngàn người Miến khác, theo lệnh Amiruđa, đã phải đêm ngày xây dựng chùa, tháp ở Pagan. Theo truyền thuyết, cứ mỗi ngày ở Pagan mọc lên 40 chùa. Nếu tin vào truyền thuyết thì mỗi năm các vua Pagan xây dựng ở Pagan 15.000 chùa tháp, còn nếu tính cả một thời kỳ 300 năm tồn tại của Vương quốc thì ở Pagan phải có tới 4 triệu ngôi chùa. Tất nhiên đây chỉ là truyền thuyết, nhưng qua đó cũng ẩn giấu một phần sự thật.

Đến Pagan hôm nay, những người cuồng tín nhất cũng phải bàng hoàng, thảng thốt và thán phục tài nghệ của những người thợ vô danh thời xưa đã để lại cho nhân loại biết bao nhiêu đền tháp kỳ diệu. Sử sách ghi lại rằng, Vương triều Pagan tồn tại gần 3 thế kỷ và bị sụp đổ bởi bàn tay xâm lược của quân Mông Cổ do Huliba Khan (Hốt Tất Liệt) chỉ huy. Marxco Polo tham gia trận đánh lịch sử vào Pagan đã để lại cho hậu thế những ghi chép quý giá về ngày cuối cùng của đô thành này. Ông cho biết, những con voi nặng nề chở quân Pagan đã phải khiếp sợ và bỏ chạy trước sự tấn công như vũ bão của kỵ binh Mông Cổ và những trận mưa tên khủng khiếp của các chiến binh thiện xạ phương bắc. Pagan thất thủ, quân xâm lược đã tàn phá hủy diệt đô thành Pagan rồi rút về phương bắc. Từ đó Pagan không bao giờ phục hồi lại được. Năm 1300 cư dân cuối cùng đã rời bỏ thành Pagan. Từ bấy đến nay, Pagan là thành phố chết. Nhưng khoa học và tri thức hiện đại đã khám phá ra những giá trị văn hóa, nghệ thuật có tầm cỡ nhân loại của Pagan. Nhiều nhà khoa học đã có lý khi xếp Pagan vào danh mục những kỳ quan của thế giới.

Diện tích của Pagan rất rộng (khoảng 40km2). Số lượng các công trình kiến trúc được cơ quan khảo cổ của Miến Điện xác định là 2.300. Nếu tính cả những di tích đã đổ vỡ thì con số các công trình hiện có ở Pagan lên tới gần 5.000. Trong số những đền chùa, tháp, miếu đó có một số công trình đồ sộ cao tới 50 – 60m. Nhiều đền tháp ở Pagan còn giữ lại những bích họa và những tác phẩm điêu khắc nổi tiếng.

Theo biên niên sử, thành Pagan được dựng vào năm 849 và là đô thị đầu tiên ở Myanma có quy hoạch bình đồ vuông (mỗi mặt dài 1,2km). Pagan được dựng ngay bên bờ sông Iravađi và hướng bốn mặt về bốn hướng chính. Hiện nay dòng sông đã biến đi mất một phần tư diện tích thành nội. Các dãy tường thành bằng gạch đều được xây trên các bờ đất cao. Tường thành lại được bao bọc bởi hào nước sâu, rộng. Mối mặt thành có 1 - 3 cổng.

Hiện nay, ở Pagan còn lại những cổng thành phía đông Sahara. Trên mặt tường cổng vẫn còn những cột ốp, với các hình trang trí bằng vôi vữa, hai rãnh cửa lớn và phần dưới của vòm mái. Mặt ngoài, ở hai bên cổng, có hai ô khám chứa tượng hai vị Thần bảo hộ cho đô thành (Mahagari Nát), hai anh hùng huyền thoại: chàng thợ rèn và cô em giá xinh đẹp của chàng. Hai anh em người thợ rèn tài ba đó đã bị chết bởi bàn tay tàn bạo của một ông vua phản phúc. Sau khi chết, hai anh em biến thành hai Nát hùng mạnh, hai vị thiên thần bảo hộ cho Pagan và cả Vương quốc.

2.300 chùa tháp hiện nay còn của Pagan là cả một bộ bách khoa đồ sộ về kiến trúc cổ của Miến Điện. Theo tính toán của nhiều nhà khoa học, số chùa tháp ở Pagan còn lớn hơn tất cả những đền, chùa, tháp, miếu mà các triều vua chúa trước và sau thời Pagan xây dựng cộng lại.

(Theo_Khám phá)