Hội thổi cơm thi làng Phù Đổng
Trong các lễ hội cổ truyền còn được bảo tồn cho đến nay, hội thổi cơm thi ở thôn Lương Quy, xã Xuân Nộn, huyện Đông Anh, cách Hà Nội khoảng 25km về phía bắc có thể nói là độc đáo và hấp dẫn.
Cụ Nguyễn Thế Thỉ, người cao tuổi nhất thôn Lương Quy kể lại: vào đời Hùng Vương thứ 6, khi Thánh Gióng trên đường đuổi giặc Ân đi qua thôn Lương Quy thì rất đông trai làng theo ông đánh giặc. Để kịp cho các chàng trai của quê hương được ăn uống no nê trước lúc ra trận, các bô lão trong làng đã họp bàn khẩn cấp, chỉ huy mọi người tích cực chuẩn bị nấu cơm để khao quân.
Được quê hương cổ vũ, 50 chàng trai hăng hái lên đường cùng Phù Đổng Thiên Vương đánh giặc. Sau khi chiến thắng trở về, ba chàng trai giỏi nhất được triều đình phong tước “ Tam vị Đức Đại Vương”. Cũng từ đấy hội nấu cơm thi ra đời và được bảo tồn cho đến ngày nay. Vào ngày 6 tháng 2 âm lịch hàng năm, nhân dân Xuân Nộn và khách thập phương đến tổ chức lễ hội cúng tế “Tam vị Đại Vương”.
Trước Cách Mạng Tháng Tám năm 1945, khi đời sống của nhân dân “phong đăng hoa gốc” tức là được mùa, khoảng từ 3 đến 5 năm nhân dân mới tổ chức hội thổi cơm thi. Đến đầu những năm 1990, đời sống nhân dân nay đã có nhiều khởi sắc, hội thổi cơm thi lại được tổ chức trong khoảng thời gian từ 3-5 năm một lần vào ngày 6 tháng 2 âm lịch.
Cuộc thi được tổ chức tại sân đình, có 4 giáp trong làng: Đông, Tây, Nam, Bắc tham dự. Mỗi giáp cử 5 chàng trai khỏe mạnh, xưa thì mặc áo dài đen, đầu đội khăn nhiễu, lưng thắt khăn xanh; ba cô gái mặc áo mớ ba, quần lĩnh, yếm đào, lưng thắt khăn điều. Ngày nay, trang phục có đơn giản hơn: nam mặc áo đỏ, đầu quấn khăn đỏ, nữ mặc áo dài trắng, cuộc thi chủ yếu dành cho nam, còn nữ dự thi têm trầu cánh phượng.
Một hồi trống nổi lên, trân sân đình các chàng trai, cô gái đại diện cho các giáp ra mắt dân làng. Khi có ba hồi trống điểm, những lá cờ hội được các trai làng phất lên, chia làm ba cánh tượng trưng cho ba đạo quân của ba Đức Đại Vương khi phất cờ đánh giặc Ân. Cờ tung bay phất phới khi ba vị vinh quy bái tổ. Tiếp đến là biểu diễn múa kiếm thể hiện uy lực của các đạo quân. Khi ba hồi trống tiếp nổi lên, cuộc thi chính thức bắt đầu: đại diện các giáp chạy lên lấy thẻ. Các thiếu nữ của các giáp lên nhậu trầu cau để thi têm trầu cánh phượng, cuộc thi đòi hỏi mỗi người phải có bàn tay khéo léo, kỹ thuật thuần thục để tạo nên như miếng trầu như đôi cánh phượng đang bay.
Khi các thiếu nữ thể hiện tài năng của mình trong cuộc thi bổ cau, têm trầu, thì trai làng các giáp bắt đầu thi chạy lấy nước được đựng trong các nồi đất nhỏ, địa điểm lấy nước cách xa trên 1km. Khi về đến sân đình, các giáp nhận thóc để giã gạo bằng cối đá. Tiếp đến các chàng trai chuẩn bị thanh giang hoặc thanh nứa cọ xát vào những thanh xoan ngâm nước được phơi khô đè lên rơm (hoặc rác) để tạo ra lửa. Đây là nét độc đáo của hội thổi cơm thi: bằng kỹ thuật điêu luyện, bằng kinh nghiệm để tạo ra lửa nhanh trong thời gian ngắn nhất. Khi đã có lửa, các chàng trai thi bắt gà được ban tổ chức thả ra để làm thịt lễ thánh. Đồng thời các chàng trai lại phải nhanh chóng vo gạo nấu cơm. Nồi nấu cơm được kẹp chặt bằng những thanh tre già, trong tiếng trống rộn ràng, cổ vũ của người xem, từng giáp một vừa đi vừa thổi cơm vòng quanh sân đình, người cầm bó đuốc, người cầm nồi cơm, người canh chừng cơm sôi, cứ như thế cho đến khi hết thời gian và phần đóm quy định. Sau đó, dùng khăn ướt nắm cơm thành từng nắm. Cơm yêu cầu phải chín, dẻo, thơm… Mỗi công đoạn của cuộc thi đều được chấm điểm, giáp nào giành thắng lợi chung cuộc sẽ được làng ban thưởng, phần lớn là các phần thưởng tượng trưng.
Nguồn: SGTT
