Thăm tháp Chăm Pôshanư (Bình Thuận)
Nhóm đền tháp Chăm Pôshanư tọa lạc trên đồi Bà Nài thuộc xã Phú Hải về phía Đông Bắc cách thành phố Phan Thiết chừng 7 km được người Chăm xây dựng từ cuối thế kỷ VIII đầu thế kỷ IX thuộc phong cách kiến trúc nghệ thuật Hòa Lai- một trong những phong cách nghệ thuật cổ của Vương quốc Chămpa.
Nhóm tháp gồm 3 tháp: Tháp chính A hơi chếch về phía Nam, hai tháp phụ là B hơi chếch về phía Bắc và C chếch về hướng Đông cạnh tháp A. Tháp thờ thần Shiva (một trong những vị thần Ấn độ giáo được người Chăm sùng bái, tôn kính) biểu hiện bằng bệ thờ Linga-Yôni bằng đá hiện còn lưu giữ tại tháp chính.
Đến thế kỷ XV, người Chăm tiếp tục xây dựng một số đền thờ dạng kiến trúc đơn giản để thờ công chúa Pôshanư, tương truyền là con vua Para Chanh được nhân dân yêu quý về tài đức và phép ứng xử của Bà đối với người Chăm đương thời. Những cuộc khai quật khảo cổ từ năm 1992 đến 1995 đã phát hiện nền móng của những ngôi đền sụp đổ và bị vùi lấp hàng trăm năm nay, cùng với gạch ngói và một số hiện vật trong lòng các đền tháp có niên đại từ thế kỷ XV và tháp có tên gọi Pôshanư từ đó.
Pôshanư là nhóm đền tháp có vai trò quan trọng trong số các di tích kiến trúc Chăm ở Bình Thuận, từ kiến trúc đến kỹ thuật xây dựng và trang trí nghệ thuật trên thân tháp, các vòm cuốn, cửa chính, cửa giả, trong lòng và lên đến đỉnh tháp. Riêng kỹ thuật xây dựng và trang trí nghệ thuật còn lại ở thân tháp đủ gợi lên yếu tố thẩm mỹ khá riêng biệt của phong cách Hòa Lai.
Tháp chính A từ trong lòng tháp lên đến đỉnh cao 15 mét, cạnh đáy mỗi bề gần 20 mét, một cửa chính dài, hướng về phía Đông mà theo truyền thuyết Chăm hướng Đông là nơi cư ngụ của thần linh. Có 3 cửa giả ở các hướng Bắc, Tây, Nam. Trên vòm cuốn ở hướng Tây hiện còn những dãy chạm khắc dày đặc với những bông hoa và hình tượng kỳ lạ. Tháp có 4 tầng, càng lên cao càng thu nhỏ lại và bớt đi những yếu tố kiến trúc của tầng dưới. Trên đỉnh tháp có 4 cửa sổ hình tam giác hướng về 4 phía, bên ngoài xây bít kín, dưới mỗi cửa sổ gạch có 4 lỗ lớn để thông gió ra ngoài.
Tháp B nằm riêng nhích về hướng Bắc cao khoảng 12 mét, về cơ bản hình dáng kiến trúc giống tháp A nhưng đơn giản hơn. Trước đây trong tháp có thờ bò thần Namdin nhưng sau đó không còn. Năm 1995 lúc khai quật dưới lòng đất đã tìm thấy 1 bàn chân và 1 tai bò thần bằng đá. Tháp C hiện chỉ còn lại một phần tháp với chiều cao hơn 4 mét, duy nhất 1 cửa trổ về hướng Đông những kiến trúc và trang trí nghệ thuật bên ngoài đã bị thời gian bào mòn chỉ còn lại một số đường nét gốc.
So với những tháp Chăm khác, đến nay di tích này hàng năm vẫn có đông đảo người Chăm từ các vùng lân cận đến làm lễ cầu mưa và tiến hành những nghi lễ khác. Một điều khá lý thú là ngư dân những vùng lân cận trước khi đi biển cũng đến đây cầu cho những chuyến đi biển được bình yên.
Nhóm đền tháp Chăm Pôshanư được tu bổ, tôn tạo từ năm 1990 đến 2000 và hiện nay đã hoàn chỉnh. Di tích này được Nhà nước xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia năm 1991.
Nguồn: Báo Gia Lai
