Hồ Ba Bể - Viên ngọc xanh của Bắc Kạn
“Bắc Kạn có suối đãi vàng / Có hồ Ba Bể, có nàng áo xanh”. Câu ca ấy, mỗi người chúng ta mấy ai không từng được nghe từ thủa trong nôi. Và, hẳn là ai chẳng từng mơ ước được một lần đến thăm hồ Ba Bể.
Nằm ở huyện Ba Bể (tỉnh Bắc Kạn), cách Hà Nội hơn 200 km về phía Bắc. Nếu đi từ thị xã Bắc Kạn có 2 con đường vào hồ Ba Bể. Thứ nhất, theo tỉnh lộ 256 Bắc Kạn - Ba Bể hơn 60 km. Thứ hai, theo tỉnh lộ 257 Bắc Kạn – Chợ Đồn – Ba Bể 70 km, con đường này đã trải nhựa nhưng khó đi hơn. Hiện nay tuyến chính đi hồ Ba Bể vẫn theo đường 256, đến thị trấn Chợ Rã cũng có 2 con đường đi vào hồ. Một đường đi ô tô đến thẳng trụ sở Vườn quốc gia Ba Bể rồi đi 1 km nữa sẽ đến hồ. Còn nếu du khách có thời gian, muốn chiêm ngưỡng cảnh thiên nhiên, hãy đi thuyền xuôi dòng sông Năng thơ mộng, nhất là đi thuyền độc mộc của các cô gái Tày áo chàm, vấn khăn, khoan thai lướt nhẹ mái chèo thấp thoáng qua các soi ngô, bãi mía, thỉnh thoảng lại gặp những chàng trai ngực trần lực lưỡng đang kéo vó, quăng chài… Mê đắm trong cảnh nước non hùng vĩ, chẳng mấy chốc, du khách sẽ đến Động Puông.
Đây thực sự là một kỳ quan thiên tạo. Động Puông với vòm cao hàng chục mét, dài hơn trăm mét, trong ánh sáng mờ ảo, làm du khách liên tưởng các cột nhũ đá như những cột tiền sảnh của lâu đài nguy nga tráng lệ, những tua nhũ đá từ vòm hang rủ xuống trông khẳng khiu như những cành cây qua mùa thay lá.
Theo các nhà khoa học, hồ Ba Bể nằm trong vùng địa hình caxtơ, hồ được hình thành do một sự biến động địa chất rất lớn và đột ngột, làm lở các khối núi đá vôi tạo thành. Đây là chuyện xa xưa, vì đến giờ không có ai được tận mắt chứng kiến sự kiện ấy, nên hồ Ba Bể đã tạo ra bí ẩn về sự hình thành và được dân gian tương truyền về nhiều giả thuyết mang tính huyền thoại. Và sự tích sau đây mấy ai lại chưa từng nghe hay đọc: Ngày xưa có một bà tiên giả làm người ăn mày để thử lòng người trần gian. Đi đến đâu, bà cũng bị xua đuổi. Mãi gần tối, đến cuối một làng nhỏ (hồ Ba Bể bây giờ), người ăn mày mới được mẹ con một bà goá cho vào nhà ăn cơm và ngủ qua đêm. Cơm xong, người ăn mày trao cho mẹ con bà goá một hạt thóc, một túm tro và dặn khi nào có lụt thì rắc tro quanh nhà, bóc vỏ trấu ra làm thuyền. Cả nhà đi ngủ, bỗng nhiên đến nửa đêm, mặt đất rung chuyển, sụt lở ầm ầm, mẹ con bà goá thức dậy đã không thấy người ăn mày đâu cả. Nhớ lời dặn, bà goá đem gói tro ra rắc xung quanh nhà, chuồng gà và chuồng lợn. Trời đất vẫn vần vũ đảo điên, mưa cũng ngày càng to suốt 7 ngày 7 đêm liền, nước bắt đầu ngập, bà goá bóc hạt thóc lấy vỏ trấu làm thuyền, tự nhiên đôi vỏ chấu biến thành chiếc thuyền độc mộc to như bây giờ. Và cũng lúc đó, mặt đất tụt xuống, chỉ còn lại nhà bà goá trở thành hòn đảo giữa mênh mông nước, đó là gò Giả Mải bây giờ, còn hồ ấy bây giờ là hồ Ba Bể.
Đến hồ, có một nơi không thể không đến, đó là ao Tiên, đứng ở lối lên ao nhìn về phía mặt trời lặn, sẽ thấy một triền đá nhô cao, tương truyền là nơi các vị thần tiên chơi cờ. Cứ theo lối này mà ngược lên dốc đá khoảng 200 m đến ao Tiên. Ao Tiên hình tròn, rộng hơn 1 nghìn m2, cách biệt độc lập với hồ, không có nguồn nước chảy vào hay thoát ra. Có lẽ ao này, ngày xưa tiên đã tắm nên gọi ao Tiên?
Những huyền thoại về Ba Bể chắc chắn sẽ còn theo bạn đi xa, để qua bạn, thúc giục, mời gọi những ai chưa tới, để có nhiều thời gian hơn nữa cho những ai yêu mến Ba Bể. Rằng Ba Bể ngoài góc nhìn nghệ thuật, thi ca, còn một Ba Bể với một hệ sinh sinh thái động thực vật phong phú, đa dạng. Hồ Ba Bể nằm lọt trong khu bảo tồn Vườn quốc gia Ba Bể với 470 loài thực vật, trong đó ngoài thân gỗ, có hàng trăm loài hoa phong lan, địa lan, trúc dây đặc hữu và nhiều cây dược liệu quý hiếm. Theo điều tra chưa đầy đủ, Vườn quốc gia Ba Bể có 319 loại động vật, trong đó có 42 loài được ghi trong sách đỏ.
Hồ Ba Bể rộng gần 500 ha, trải dài 8 km, gồm 3 hồ chính, với 3 sông chảy vào đó là sông Năng, sông Tả Han và sông Nam Cường. Từ ngày thành lập lại tỉnh (1997), Bắc Kạn đã chủ trương đầu tư phát triển Ba Bể thành khu du lịch sinh thái. Sau 10 năm xây dựng, đến nay cơ sở vật chất phục vụ du lịch phần nào đáp ứng được nhu cầu du khách. Nhiều khách sạn, nhà nghỉ được xây dựng vừa phù hợp với từng loại khách, vừa mang đậm bản sắc dân tộc, như làng du lịch nhà sàn Pác Ngòi, khách tham quan sẽ được ngủ trong những căn nhà sàn thoáng mát với những bộ chăn, đệm thổ cẩm mượt mà, êm dịu của địa phương. Bạn sẽ được lên thăm làng người Dao Khưa Quang, nơi xuất xứ của loaị rượu ngô nổi tiếng của Bắc Kạn…
Tai hội nghị quốc tế về hồ nước ngọt tổ chức ở Mỹ (3-1995), hồ Ba Bể được xếp là một trong 20 hồ nước ngọt lớn nhất thế giới.
Bởi thế, kết thúc một vòng du lịch hồ Ba Bể, du khách sẽ nhận ra Ba Bể không chỉ là hồ thiên tạo lớn nhất của nước ta, mà hơn thế, sẽ cảm nhận Ba Bể tồn tại vĩnh hằng như một bài thơ tuyệt tác do trời đất viết nên, bằng đá, nước, mây trời và muôn loài cỏ cây hoa lá, muông thú, rồi được kết tinh ở phẩm chất tinh thần dâng tặng cho loài người hôm nay và mãi mãi mai sau.
(Nguồn: Báo Bắc Cạn)
